Facebook: Kahramanın Yeni Vadisi ve Kendilik Temsilinin Değişen Yüzü

Giriş

Günümüzde 500 milyonu aşan üye sayısıyla Facebook,^[1] 30 milyardan fazla fotoğraf, bağlantı ve yazınsal öğe içermektedir ve yapılan son açıklamalara göre, üyeleri sitede 1 ayda 700 milyar dakika geçirmektedirler.^[2] Bu yoğun katılım ve paylaşım, sosyal bilimcileri yakından ilgilendiren pek çok meseleye temas etmekte ve bu yönüyle Facebook literatürde de adını duyurmaya başlamaktadır.

Farklı disiplinlerden araştırmacılar “Facebook olgusunu”^[3] çeşitli yönleriyle araştırma konusu yapmıştır. Bunlar içinde ön plana çıkan konular: Sosyal Paylaşım Ağları (SPA) ve özelde Facebook kullanımının yaygınlaşma sebepleri; kullanım şekilleri; SPA kullanımına yansıyan inanç, kültür, milliyet gibi etkenler; kullanıcıların bireysel özellikleri; SPA’ndaki kendilik temsilinin nasıl deneyimlendiği şeklindedir.^[4]

Facebook kullanımıyla yakından ilişkili kendilik temsili konusu, Facebook’u konu edinen pek çok araştırmada olduğu gibi analiz açısından farklı değişkenleri içermektedir. Örneğin; anonim olmayan çevrim içi ortamın^[5] temsilde etkisi (Zhao, Grasmuck ve Martin, 2008; Mehdizadeh, 2010),  gerçek kimliğin sanal ortamda nasıl işlendiği (Zhao, Grasmuck ve Martin, 2008; Ekinil, 2009; Mehdizadeh, 2010), görsel öğelerin (fotoğraf, video gibi) kendilik temsilini nasıl şekillendirdiği (Zhao, Grasmuck ve Martin, 2008; Toprak ve diğer., 2009) ön plana çıkan konulardır.

Bu çalışmada Facebook’taki kendilik temsilini “görünür olma ihtiyacı” üzerinden anlamaya çalışacağım. Burada “görünür olma ihtiyacı”, kişinin kendiliğini inşa ederken, önce ilk ebeveyn ilişkilerine dayanan, sonrasında ise sosyalleşme süreciyle birlikte diğerlerinin dâhil olduğu ilişki ağı içerisinde kendisini karşısındakinin mesajlarına göre konumlandırma şeklinde bir ihtiyacın olduğu varsayımını içermektedir. Sunduğu pek çok sanal uygulama ile görünür olma ihtiyacını karşılayan Facebook’un, grup ve hayran sayfalarıyla bunu bir adım öteye taşıdığını düşünüyorum.

Çalışmanın birinci bölümünde görünür olma ihtiyacını, ikinci bölümünde bu ihtiyaçla şekillendiğini düşündüğüm grup ve hayran sayfalarındaki temsili Polat Alemdar karakteri hakkında açılmış sayfalardan hareketle özdeşim süreci açısından değerlendirmeye çalışacağım. Üçüncü bölümde ise, Polat Alemdar karakterine yönelik özdeşimi pekiştiren hayranlar tarafından deneyimlenen katarsis sürecinden bahsedeceğim. İkinci ve üçüncü bölümde bu konunun Facebook’taki yansımalarına değinmek amacıyla, Polat Alemdar hakkında Pana Film tarafından açılmış resmi hayran sayfasındaki açık içerikler ile gazete ve internet haberleri üzerinden analiz yapacağım.

Yazının tamamını okumak için tıklayınız.

* Bu makale, 14 Mayıs 2011’de düzenlenen Bilim ve Sanat Vakfı  22. Öğrenci Sempyozumu’nda tebliğ olarak sunulmuştur.

^[1] http://www.ankarahaber.com/haber/Facebook-uye-sayisi-sok-etti/54352 (18.04.2011)

^[2] http://www.tempomag.com.tr/haberdetay/57326.aspx (18.04.2011)

^[3] Facebook’un kullanım yaygınlığı, içerik çeşitliliği pek çok farklı disiplin açısından ona incelenebilir bir nesnel veri olma niteliği kazandırmıştır; bu anlamıyla Facebook bir olgu olarak ele alınabilir.

^[4] Detaylı bilgi için bkz. Toprak, A. ve diğerleri (2009).

^[5] Facebook için kullanılan “anonim olmayan” tanımı kimlik bilgilerinin yer aldığı bir sosyal paylaşım ağı olduğunu ifade etmektedir (Toprak ve diğer., 2009).