Kapalı İktisat Açık Metin

Medeniyet Araştırmaları Merkezi, Kitâbiyat toplantı dizisinde yayımladıklarıyla son derece ilgi çeken “Everest Deneme” serisinden bir kitabı dinledi. İstanbul Şehir Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü’nde öğretim üyesi bulunan Fatih Altuğ’un Kapalı İktisat Açık Metin adlı kitabı Selim İleri’nin “Kapalı İktisat” öyküsü üzerine. Kitabın başlığından anlaşılacağı üzere Altuğ bu öyküyü bir “açık metin” olarak okuyor.

Kitabın öyküsü Altuğ’un Boğaziçi Üniversitesi ve İstanbul Şehir Üniversitesi’nde eşzamanlı olarak verdiği “1980’lerde Edebiyat ve Toplumsal Değişim” başlıyor. Dersin amacı baskı rejimlerinin edebi temsil biçimleri üzerine düşünmek. “Kapalı İktisat” bu manada ilginç bir örnek çünkü öykü 1980 Haziran’ında yazılıyor, yani 80 ihtilalinden önce. Bununla birlikte faşist bir rejimde bireysel öznelliğin nasıl yaşandığına dair bir hikâye anlatıyor. Faşizmi sadece devlet faşizmi olarak değil, bütün ideolojilere yayılmış bir yapı; aynı zamanda sadece toplumsal olanda değil, bireysel olanda da işleyen bir şey olarak görüyor. Fatih Altuğ da biçim ve ideoloji arasındaki bağı sorgulayarak başlıyor kitaba.

“Kapalı İktisat”, Altuğ’un okumasıyla birlikte çoğalıyor. Gerçek ve kurmaca haberler, ses kayıtları, kitap kapakları, pullar ve illüstrasyonların peşine düşerek Kapalı İktisat’ı açık bir metne dönüştürüyor. Kitap alfabetik düzenlenmiş maddelerden oluşuyor. Her bir madde haddizatında bütünlüklü bir metin, ancak diğer maddelerle ilişkili olarak okunabilecek bir şekilde düzenlenmiş. Dolayısıyla, madde sonlarındaki bkz.’ları takip ederek ya da okur tercihine göre hareket edip çizgisel olmayan bir okumayı tecrübe edebilirsiniz. Roland Barthes metni yorumlamanın final bir hükme varmak değil; metnin dizgesini bulmak, onun heterojen terkibini bulmak olduğundan söz eder. Kapalı İktisat Açık Metin’in de yaptığı bu. Yani aslında okurun ve metnin yol arkadaşı bir anlamda. Metni açtığı kadar okuru da başka okumalara teşvik eden bir deneme.