Modern Toplum Yapılanmasında Gazete: “Utanmaz” ve “Yalancı” Meslekten “4. Güç” Konumuna Yükseliş

19. Yüzyıl hem modern üniversitelerin hem de gazetelerin kurumsallaştığı bir dönemdir. Kurumsallaştıkları dönemden günümüze dek bu iki kurum, modern toplumun şekillenmesi ve örgütlenmesinde en temel rolü oynamıştır. Üzerine oturdukları temeller tartışma konusudur ve konumları hâlâ tartışılır durumdadır.

Üniversiteler, “bilimsel” bilginin üretim merkezleridir. Yani Aydınlanma düşüncesinin “hakikat”e, “belirli zaman ve mekâna ait çarpıtma ve önyargılardan arınmış tarihüstü/tarihdışı bir insan doğası” [1] anlayışı ile ulaşılır, düşüncesinin formüle edildiği, objektif-nesnel-saf bilginin sübjektif-saf olmayan bilgiden ayırt edildiği bilgi üretim merkezleridir. Gazeteler de hemen hemen aynı temel üzerine, objektif-nesnel haberi tarafsız ve bağımsız bir şekilde sübjektif ve taraflı haberden ayırarak halkı bilgilendirme vazifesi ile demokrasinin vazgeçilmez unsuru olan enformasyon üretim merkezleri olarak kabul edilir.

Üniversite (okul) ve gazetenin aynı kategoride ele alınması gerektiğini düşünmekteyiz. Buna ilişkin sosyolojik bir tanımlamayı aktarmak istiyoruz. Tanımlama, bu iki kurumu (üniversite/okul ve gazete) haberleşme/iletişim sistemleri kapsamında değerlendirmektedir. Hayati Tüfekçioğlu, bu iki kurumu, yaptığı tanımlama ile iletişim/haberleşme terimiyle ifade ederek aynı kategoride ele almaktadır.[2] Birisi kuşaklararası diğeri de alan haberleşmesi olarak ifadelendirebileceğimiz haberleşme/iletişim sistemi kavramı altında toplanabilen bu iki bilgi ve enformasyon üretim kurumları, şüphesiz modern toplum örgütlenme biçiminin vazgeçilmez unsurlarıdır. Burada temel alacağımız çalışma bir kitle iletişim aracı olarak gazetenin Fransız Devrimi’yle  ve 19. Yüzyılın başlarında evrildiği konum ve modern toplum örgütlenmesinde gördüğü işleve ilişkindir.

Tarihsel verilerle gazetenin bu konumuna ilişkin bir inceleme yapmaya çalışacağız.

Yazının tamamını okumak için tıklayınız.

* Bu çalışma, 25-26 Ocak 2003 tarihinde düzenlenen Bilim ve Sanat Vakfı XI. Öğrenci Sempozyumu’nda tebliğ olarak sunulmuştur.

[1] Susan Hekman, Bilgi Sosyolojisi ve Hermeneutik, Çev. Hüsamettin Arslan-Bekir Balkız, İstanbul, Paradigma Yayınları, 1999.
[2] Hayati Tüfekçioğlu, İletişim Sosyolojisine Başlangıç, İstanbul, Der Yayınları, 1997.