Ötü­ken Ya­yın­la­rı

 Tür­ki­ye Araş­tır­ma­la­rı Mer­ke­zi’nin ay­lık fa­ali­yet­le­rin­den TAM Soh­bet kap­sa­mın­da bir sü­re­dir Tür­ki­ye’nin bel­li baş­lı ya­yı­nev­le­ri­ni ta­nı­ma­ya ça­lı­şı­yo­ruz. Ya­yı­ne­vi top­lan­tı­la­rı­nın Ma­yıs ayın­da ko­nu­ğu Ötü­ken Ya­yı­ne­vi idi. Ötü­ken’in 44 yıl­lık se­rü­ve­ni­ni ya­yı­ne­vi­nin ku­ru­cu or­tak­la­rın­dan Ah­met İyi­ol­du’dan din­le­dik. Ba­sın Ya­yın Bir­li­ği Der­ne­ği Yö­ne­tim Ku­ru­lu üye­si de olan İyi­ol­du, su­nu­mun­da is­tik­rar­lı bir ya­yı­ne­vi­nin sır­rı­nı göz­ler önü­ne ser­di.   1964’te La­le­li–Vez­ne­ci­ler’de ya­rı bod­rum ka­tı bir dük­kân­da Yap­rak Ki­ta­be­vi ola­rak te­mel­le­ri atı­lan Ötü­ken Neş­ri­yat, 1977-78’e ka­dar bu ad­la fa­ali­ye­ti­ni sür­dü­rü­yor. Ku­ru­luş aşa­ma­sın­da yer alan se­kiz is­min eği­tim­le­ri­ne ba­kıl­dı­ğın­da hu­kuk­çu­la­rın ağır­lık­ta ol­du­ğu gö­rü­lü­yor. Meh­met Ni­ya­zi Öz­de­mir, Fe­him Üçı­şık, Nev­zat Kö­soğ­lu, Mus­ta­fa Yıl­dı­rım ve Ah­met İyi­ol­du o dö­nem­de Hu­kuk Fa­kül­te­sin­de öğ­ren­ci­ler. Ah­met Nu­ri Yük­sel ve Özer Re­va­noğ­lu ise Tek­nik Üni­ver­si­te­li. Nur­han Al­pay ya­yı­ne­vi­nin 1968’den bu ya­na ge­nel mü­dür­lü­ğü­nü ya­pı­yor. 3 se­ne ön­ce, Ötü­ken Neş­ri­yat’ın 40. yı­lın­da, yö­ne­ti­mi ikin­ci ku­şa­ğa bı­rak­tık­la­rı­nı be­lir­ten İyi­ol­du, ku­ru­cu se­kiz is­min or­tak ol­ma sı­fat­la­rı­nı sür­dür­dük­le­ri­ni be­lirt­ti. 1964’te Ne­cip Fa­zıl’ın Re­is Bey ad­lı pi­ye­si­ni ba­sa­rak ya­yın ha­ya­tı­na adım atan Ötü­ken, he­de­fi­ni, Türk-İs­lâm çiz­gi­sin­de eser­ler bas­mak ola­rak be­lir­li­yor. Mil­lî kül­tü­re hiz­met ama­cıy­la ku­ru­lan bu ya­yı­ne­vi, Türk ya­yın ha­ya­tın­da İs­lâ­mî ve mil­lî çiz­gi­de bir­çok te­lif, ter­cü­me ve kay­nak eser ya­yın­lı­yor. Ya­yı­ne­vi­nin çiz­gi­si­ni ba­sı­lan eser­ler üze­rin­den de de­tay­lan­dı­ran İyi­ol­du, özel­lik­le ilk kırk ki­ta­ba ay­rın­tı­lı ola­rak de­ğin­di. Ya­yı­ne­vi­nin ku­rul­du­ğu 1964 yı­lın­da, Ne­cip Fa­zıl’ın Re­is Bey’ine ila­ve­ten, Os­man­lı pa­di­şah­la­rı­nın kı­sa ha­yat hi­kâ­ye­le­ri­ni an­la­tan Na­sıl Öl­dü­ler? (Vec­di Bü­rün) ve Sta­lin’le Ko­nuş­ma­lar (Mi­lo­van Ci­las) ya­yın­la­nı­yor. 1965’te yi­ne Ne­cip Fa­zıl’a ait iki eser ya­yın­la­nı­yor: Ruh Bur­kun­tu­la­rın­dan Hi­kâ­ye­ler  ve Ulu Ha­kan Ab­dül­ha­mid Han. Pe­ya­mi Sa­fa’nın Ötü­ken ta­ra­fın­dan neş­re­di­len ilk ese­ri ise Sos­ya­lizm (1966). 1967 ta­rih­li Lo­zan ve Ba­tı Trak­ya ad­lı mec­mu­a ise Türk dün­ya­sı­nın fark­lı coğ­raf­ya­lar­da­ki prob­lem­le­ri­ni ele alan bir ça­lış­ma ola­rak ya­yı­ne­vi­nin çiz­gi­sin­de ye­ri­ni alı­yor. Dö­ne­min fik­rî ve si­ya­sî at­mos­fe­ri içe­ri­sin­de tar­tı­şı­la­ge­len ko­nu­la­ra İs­lâ­mî ve mil­lî bir ba­kış açı­sı ge­tir­me­ye ça­lı­şan Ötü­ken, 1967’de Se­za­i Ka­ra­koç’un İs­lâm’ın eko­no­mi mo­de­li­ni in­ce­le­di­ği İs­lâm Top­lu­mu­nun Eko­no­mik Strük­tü­rü ad­lı ese­ri­ni ya­yın­lı­yor. Ötü­ken ilk ta­ki­ba­tı­nı da 1967’de, yi­ne ay­nı ya­za­rın İs­lâm’ın Di­ri­li­şi ad­lı ki­ta­bı­nı ya­yın­la­ma­sı aka­bin­de ya­şı­yor.Ne­cip Fa­zıl, Pe­ya­mi Sa­fa, Ta­rık Buğ­ra, Ni­hal At­sız, Ce­mil Me­riç, Cen­giz Ayt­ma­tov, Cen­giz Dağ­cı, Ab­dül­hak Şi­na­si Hi­sar, Meh­met Ni­ya­zi, Emi­ne Işın­su, Mus­ta­fa Ne­ca­ti Se­pet­çi­oğ­lu, Ni­ya­zi Yıl­dı­rım Gen­ços­ma­noğ­lu, Yıl­maz Öz­tu­na, Se­vinç Ço­kum, Meh­met Genç, Be­şir Ay­va­zoğ­lu, Ah­met Tu­ran Al­kan ya­yı­ne­vi­nin öne çı­kan ya­zar­la­rın­dan. La­mar­ti­ne ve Pi­yer Lo­ti gi­bi isim­le­rin ya­nı sı­ra Or­ta As­ya Türk Cum­hu­ri­yet­le­rin­den ya­zar­la­rın eser­le­ri de ter­cü­me edi­li­yor. Ku­ru­cu üye­ler de biz­zat bu fa­ali­yet­le­rin ön­cü­sü olu­yor. Nev­zat Kö­soğ­lu’nun ha­zır­la­dı­ğı 14 cilt­lik Bü­yük Türk Kla­sik­le­ri ad­lı eser­de, ta­rih bo­yun­ca Türk­çe ile ya­zıl­mış eser­ler in­ce­le­ni­yor. Kay­nak eser­ler de bas­tık­la­rı­nı be­lir­ten İyi­ol­du, Ya­şar Çağ­ba­yır’ın ha­zır­la­dı­ğı 5 cilt­lik Ötü­ken Türk­çe Söz­lük’ün 246.000 ke­li­me ile ala­nın­da en ge­niş kap­sam­lı söz­lük ol­du­ğu­nu be­lirt­ti. Tür­ki­ye’nin ilk te­lif an­sik­lo­pe­di­si olan 12 cilt­lik Ye­ni Türk An­sik­lo­pe­di­si, Sa­hih-i Bu­ha­ri Ter­cü­me­si (17 cilt), Mes­ne­vi Şer­hi (6 cilt) de bu bağ­lam­da is­mi ge­çen di­ğer eser­ler­den. Ha­li­ha­zır­da 735. ki­ta­bı ya­yın­la­dık­la­rı­nı be­lir­ten İyi­ol­du, bu ra­ka­mın da­ha faz­la ol­ma­ma­sı­nı se­çi­ci ol­ma­la­rı­na; mil­lî kül­tü­re, di­ne ve ge­le­ne­ğe uy­gun­lu­ğa ve ka­li­te­ye önem at­fet­me­le­ri­ne bağ­lı­yor ve “sağ­da bir mar­ka­yız” di­yor.Ah­met İyi­ol­du, Ötü­ken’in hi­kâ­ye­si­nin ya­nı sı­ra o dö­nem ve gü­nü­müz ya­yın­cı­lı­ğı­nın so­run­la­rı­na da de­ğin­di. Gü­nü­müz­de ya­yı­nev­le­ri­nin sa­yı­sı­nın ço­ğal­dı­ğı­nı, bu­nun ya­yın­cı­lık dün­ya­mız açı­sın­dan iyi ol­du­ğu­nu, an­cak ka­li­te­ye de özen gös­te­ril­me­si ge­rek­ti­ği­ni be­lirt­ti. Te­lif hak­la­rı, kor­san ya­yın­cı­lık, da­ğı­tım ve pa­zar­la­ma prob­lem­le­ri­ne de de­ği­nen İyi­ol­du, 1973’te Ötü­ken ön­cü­lü­ğün­de ku­ru­lan ve biz­zat ken­di­si­nin baş­kan­lı­ğı­nı yap­tı­ğı AN­DA da­ğı­tı­mın hi­kâ­ye­si­ni de ay­rın­tı­la­rıy­la an­lat­tı. Biz şu ka­da­rı­nı söy­le­ye­lim: 1971’de Ma­laz­girt’in 900. yı­lı anı­sı­na ya­yın­la­nan eser­ler ara­sın­da Emi­ne Işın­su’nun Ötü­ken’den ya­yın­la­nan Ak Top­rak­lar’ı ödül alı­yor. Da­ğı­tıl­mak üze­re dö­ne­min tek da­ğı­tım şir­ke­ti BA­TEŞ’e ve­ri­len 100 adet ro­man, uzun bir ara­dan son­ra, da­ğı­tım şir­ke­ti­ne tes­lim edil­di­ği ha­liy­le ge­ri alı­nı­yor ve bu, AN­DA’nın do­ğu­mu­na ve­si­le olu­yor. 1984’te­ki yan­gın ise AN­DA’nın ha­zin so­nu­nu ha­zır­lı­yor… İyi bir da­ğı­tım şir­ke­ti mo­de­li su­nan böy­le bir sis­te­me gü­nü­müz­de de cid­di ih­ti­yaç du­yul­du­ğu di­le ge­ti­ril­di. 1960 ve 70’le­rin si­ya­sî at­mos­fe­ri­ni sağ me­yil­li bir ya­yı­ne­vi ola­rak faz­la sar­sın­tı ya­şa­ma­dan ge­çir­me­le­ri­ni, ır­ki ma­na­da bir Türk­çü­lük de­ğil, kül­tü­rü be­nim­se­yen bir çiz­gi ta­kip et­me­le­ri­ne bağ­la­yan İyi­ol­du, su­nu­mu­nu, ka­tı­lım­cı­la­ra ki­tap he­di­ye et­me in­ce­li­ğiy­le ta­mam­la­dı.