İşletme ve Yönetim Toplantıları-1: Uluslararası Alanda Türkiye’nin Rekabet Avantajları

Kü­re­sel Araş­tır­ma­lar Mer­ke­zi İş­let­me ve Yö­ne­tim Top­lan­tı­la­rı baş­lı­ğı al­tın­da ye­ni bir se­ri­ye baş­la­dı. Se­ri­nin ilk top­lan­tı­sın­da­ki ko­nu­ğu­muz Ulus­la­ra­ra­sı Re­ka­bet Araş­tır­ma­la­rı Ku­ru­mu Ge­nel Ko­or­di­na­tö­rü Doç. Dr. Me­lih Bu­lu’ydu. Ken­di­siy­le ulus­la­ra­ra­sı alan­da Tür­ki­ye’nin re­ka­bet avan­taj­la­rı üze­ri­ne ko­nuş­tuk.Yö­ne­ti­min ka­lıp­laş­mış ta­nım­la­ra sı­ğa­bi­le­cek bir kav­ram ol­ma­dı­ğı dü­şün­ce­sin­den ha­re­ket eden Bu­lu’ya gö­re, özel­lik­le de­ği­şi­me ayak uy­du­ra­bi­len bir an­la­yış, yö­ne­ti­mi bil­di­ği­miz kla­sik ka­lıp­la­rın dı­şı­na çı­kar­ta­bi­lir. Bu­lu, mik­ro öl­çek­te yö­ne­ti­min na­sıl oluş­tu­ğu ile il­gi­li şöy­le bir ör­nek ver­di: “Ho­bi ola­rak top­rak tes­ti üre­ten Ay­şe Tey­ze’nin, bu­nu eko­no­mik bir fa­ali­ye­te dö­nüş­tür­mek is­te­me­si, be­ra­be­rin­de çok kar­ma­şık bir ya­pı­nın ha­ya­ta geç­me­si­ne ne­den ol­mak­ta­dır. Ön­ce­le­ri ken­di­si­ne bir yar­dım­cı ala­rak işe baş­la­yan Ay­şe Tey­ze, ta­le­bin art­ma­sı ve ge­li­rin yük­sel­me­si se­be­biy­le fark­lı sü­reç­le­ri, fark­lı in­san­la­rın ye­ri­ne ge­tir­di­ği, ba­sit bir or­ga­ni­zas­yon şe­ma­sı ile iş­let­me sa­hi­bi ol­mak­ta­dır.”Bu­lu’ya gö­re as­lın­da so­run bu aşa­ma­dan son­ra ken­di­si­ni gös­te­ri­yor; zi­ra yö­ne­ti­min, du­ra­ğan­lık­tan çı­ka­rı­lıp iç kon­tro­lü kay­bet­me­den ha­re­ket­li, es­nek bir ya­pı­ya bü­rün­dü­rül­me­si ge­re­ki­yor: “Bu bağ­lam­da, mat­ris or­ga­ni­zas­yon­la­rı gü­nü­müz şart­la­rı­na da­ha iyi ce­vap ve­re­cek­tir. Eğer kü­re­sel­leş­me ile her tür­lü im­kâ­na ulaş­ma­nın ko­lay­laş­tı­ğı­nı ka­bul edi­yor­sak, iş­let­me­mi­zi ve ça­lı­şan­la­rı­mı­zı da bu yo­la adap­te ede­bil­me­miz ge­re­ki­yor.” İş­te bu nok­ta­da Bu­lu’ya gö­re, fark­lı bir ya­pı arz eden mat­ris or­ga­ni­zas­yon­la­rın öne­mi ar­tı­yor: “Bu tür bir or­ga­ni­zas­yo­nun mu­ha­se­be bö­lü­mün­de ça­lı­şan bi­ri, iş akış şe­ma­sı için­de, sa­tış bö­lü­mün­de ger­çek­leş­ti­re­bi­le­ce­ği bir pro­je söz ko­nu­su ol­du­ğun­da ora­da gö­rev­len­di­ri­le­bi­lir ve pro­je bit­tik­ten son­ra ye­ni­den ken­di bö­lü­mü­ne dö­ne­bi­lir. Bu sis­tem out­so­ur­cing (dış kay­nak­lar­dan ya­rar­lan­ma) şek­lin­de de ta­sar­la­na­bi­lir. Ör­ne­ğin, sa­tış son­ra­sı müş­te­ri­ler­den sağ­la­na­cak ge­ri-bil­di­rim­le­rin elek­tro­nik or­tam­da, il­gi­li de­part­man­la­ra ak­ta­rıl­ma­sı için bir di­zi sis­tem iyi­leş­tir­me­si­ne gi­di­le­bi­lir. Bu sü­re­ci yü­rü­te­cek uz­man bir ekip, şir­ket dı­şın­dan te­da­rik edi­lip yö­ne­tim şe­ma­sı içi­ne yer­leş­ti­ri­le­bi­lir ve bu sü­re­ce bö­lüm yö­ne­ti­ci­si ile ça­lı­şan­la­rın­dan bir ekip dâ­hil edi­le­bi­lir.” Bu­lu’ya gö­re yö­ne­ti­me, bu şe­kil­de di­na­mizm ka­zan­dı­rıl­mış olur. “Pe­ki, tüm bu de­ği­şim toz­pem­be bir hü­vi­yet­te mi ger­çek­le­şe­cek?” Bu­lu’nun bu so­ru­ya ya­nı­tı çok net: “Or­ta dü­zey yö­ne­ti­ci­ler adı­na üz­gü­nüm.”Yö­ne­tim al­gı­sı­nın de­ğiş­me­sin­de tek­no­lo­ji de bü­yük pa­ya sa­hip­tir. Ar­tık, ERP (En­ter­pri­se Re­so­ur­ce Plan­ning/Ku­rum­sal Kay­nak Plan­la­ma­sı) gi­bi sis­tem­le­rin çok da­ha sık ve ak­tif ola­rak kul­la­nı­la­ca­ğı­nı ifa­de eden Bu­lu, “ERP, iş­let­me­nin si­nir sis­te­mi­dir; ka­rar ve­re­mez ama ka­rar için ge­rek­li tüm bil­gi­le­ri su­nar” ta­nı­mı­nı ya­pı­yor. ERP kı­sa­ca, ku­rum­la­rın te­da­rik­ten da­ğı­tı­ma ka­dar tüm iş sü­reç­le­ri­ni bü­tün­le­şik bir ve­ri/bil­gi yö­ne­tim sis­te­mi­nin des­te­ğiy­le yö­net­me­si­ni sağ­la­yan kap­sam­lı ve mo­dü­ler bir ya­pı­ya sa­hip ya­zı­lım pa­ke­ti­dir. Bu­ra­dan da an­la­şı­la­ca­ğı üze­re, bir üs­tü­ne ra­por ver­mek­le yü­küm­lü or­ta dü­zey bir yö­ne­ti­ci, bu sis­tem­le re­ka­bet et­mek zo­run­da ka­la­cak­tır. ERP’nin en bü­yük özel­lik­le­rin­den bi­ri, “bü­yük res­mi” gö­re­bil­me­si­dir. Ba­sit bir şe­kil­de şöy­le ör­nek­len­di­re­bi­li­riz: Üst üs­te yük­sek kâr­lar açık­la­yan bir şir­ket, kâr­la­rı­nın bü­yük bir bö­lü­mü­nü bor­sa­da­ki his­se alım-sa­tım­la­rın­dan ve­ya bu gö­rü­nü­mün ver­di­ği sa­nal fi­yat­lar ile ken­di his­se­le­ri­nin de­ğer yük­se­li­şin­den ka­za­nı­yor ola­bi­lir. Fa­kat asıl fa­ali­yet ala­nın­da ya­şa­nan so­run­lar, bu iyi ha­va ne­de­niy­le göl­ge­le­ni­yor ola­bi­lir. Bu du­rum­da sa­tış­la­rın ge­ri­le­me­sin­den do­la­yı stok­lar ço­ğa­la­cak ve bu sü­reç, şir­ke­tin ça­lış­ma ser­ma­ye­si­nin yi­ti­ril­me­si­ne ne­den ola­cak­tır. İlk ba­kış­ta­ki olum­lu ha­va ile ha­re­ket eden bir yö­ne­tim sis­te­mi için so­run gö­rül­me­ye­bi­lir; fa­kat -Bu­lu’nun da vur­gu­la­dı­ğı üze­re- “ERP sis­te­mi ol­ma­yan ve­ya olup da et­kin ol­ma­yan bir iş­let­me­miz var ise, if­las et­miş ola­bi­li­riz, da­ha kö­tü­sü if­las et­ti­ği­mi­zi 5 se­ne son­ra an­la­rız.”Bu­lu, su­nu­mun­da kü­re­sel­leş­me­ye na­sıl ayak uy­du­ru­la­ca­ğı­nı, yö­ne­tim­de tek­no­lo­ji­nin et­kin ve ve­rim­li bi­çim­de na­sıl kul­la­nı­la­ca­ğı­nı ve yö­ne­ti­min ça­ğın ge­rek­le­ri­ne na­sıl uyar­la­na­bi­le­ce­ği­ni çe­şit­li ör­nek­ler­le açık­la­ma­ya ça­lış­tı. Di­ğer ta­raf­tan Bu­lu, asıl vur­gu­la­ma­ya ça­lış­tı­ğı nok­ta­yı çe­şit­li so­ru­lar­la aç­ma­ya ça­lış­tı:- Bun­la­rın hep­si­ni mun­ta­zam bir şe­kil­de ye­ri­ne ge­ti­ril­me­si, bu­lun­du­ğu­muz sek­tör­de söz sa­hi­bi ol­ma­mız için ye­te­cek mi ve­ya bu alt-ya­pı­la­rı çok iyi or­ga­ni­ze et­miş ol­ma­mız ye­ni bir sek­tö­re gir­me­miz için ye­ter­li ola­cak mı?- Sü­rek­li oku­ruz ve­ya bir yer­ler­den du­ya­rız bü­yük sa­tın al­ma­lar ve­ya bir­leş­me­ler ger­çek­le­şir iş dün­ya­sın­da. Mer­ce­des-Da­im­ler, Arc­he­lor-Mit­tal sa­de­ce bir­kaç ör­ne­ği… Sa­tın alım­lar ile il­gi­li ve­ri­le­bi­le­cek önem­li ör­nek­ler­den bi­ri P&G’nin stra­te­ji­si­dir. P&G, de­ter­jan sek­tö­rü­ne ye­ni gi­ren bir fir­ma­nın sa­tış­la­rı­nı iz­le­yip bir sü­re ses­siz kal­dı ve pi­ya­sa pa­yı­nın %4 gi­bi bir de­ğe­re ulaş­ma­sın­dan son­ra bir kam­pan­ya ile fi­yat­la­rı aşa­ğı çek­ti ve pek ta­bii fi­nans­sal açı­dan bu kı­rıl­gan­lı­ğı kal­dı­ra­ma­yan ye­ni fir­ma sek­tör­den çe­kil­mek zo­run­da kal­dı.Bu­lu, ay­rı­ca, geç­miş yıl­lar­da­ki tec­rü­be­le­ri­ne da­ya­na­rak iş dün­ya­sı­nın ne ka­dar acı­ma­sız ol­du­ğu­nu gös­ter­mek adı­na şu­nu ifa­de et­ti: “Ba­zı sek­tör­le­re gi­re­mez­si­niz; var­sa­ya­lım gir­di­niz, sa­tın alı­nır­sı­nız; eğer sat­maz­sa­nız, if­las et­me­niz için uğ­ra­şı­lır.”Kı­sa­ca­sı yö­ne­tim, ta­nı­mın­dan uy­gu­la­ma­sı­na ka­dar cid­di mâ­nâ­da özen is­te­yen; şir­ket için­de­ki güç­lü ve za­yıf yön­le­ri­mi­zin tes­pi­tin­den viz­yo­nu­mu­zun ge­niş­li­ği­ne ve çev­re­mi­ze va­rın­ca­ya ka­dar pek çok yö­nü dik­ka­te al­ma­yı ge­rek­ti­ren çok bi­lin­me­yen­li bir denk­lem.Bu­lu, ko­nuş­ma­sı­nın son kıs­mın­da kü­re­sel bir güç ol­mak için, o kü­re­sel gü­cün ge­rek­li­lik­le­ri­ni de ye­ri­ne ge­ti­ril­me­si ge­rek­ti­ği­ni çe­şit­li ör­nek­ler ve­re­rek açık­la­ma­ya ça­lış­tı. So­ru ce­vap kıs­mıy­la prog­ra­m so­na er­di.