Bir Ömür Trabzon Tarihi
Yerel Tarihçilerle Buluşuyoruz program dizisinin 2011 yılı Haziran ayı konuğu olarak elli yıldır Trabzon şehri üzerine araştırmalar yapan ve yayınlayan Hüseyin Albayrak’ı ağırladık. Kendisi ile sohbetimizde şahsî serüveninin yanı sıra çalışma alanları, ortaya koyduğu eserleri ve genel olarak da Trabzon şehri, Trabzon tarihinin kaynakları ve Trabzon’da yerel tarihçilik konuları üzerine konuştuk.
Basın hayatındaki ilk yazılarına 1959 yılında Demokrat Çaykaraisimli yerel bir gazetede başlayan Hüseyin Albayrak, bugüne değin farklı gazete ve dergilerde yazı hayatına devam etmiş, bugün de devam etmekte… Konuşmasının başında yazmanın kendisini mutlu ettiğini, bir yazıyı bitirdiğinde üstünden büyük bir yük kalktığını söyleyen Albayrak, yazmadığı zaman da kendisini mutsuz hissediyor, yazmanın kendisi için bir tutku ve tiryakilik olduğunu düşünüyor. Albayrak’ın gazete ve dergilere yazdığı yazıların yanı sıra Trabzon şehri ile ilgili geniş çaplı yayınlara dönüştürdüğü, başta Trabzon Kültür Tarihine Bir Bakış: Trabzon Tarihi, Trabzon Eğitim Tarihi, Trabzon Basın Tarihi;Trabzonlu Meşhurlar Ansiklopedisi;Fetih’ten Kanuni’ye Trabzon: İdari Yapılanma ve Trabzon Valileri (1461-1566);Trabzon Milli Eğitim Tarihi;Tarih İçinde Trabzon Lisesi;Trabzon Basın Tarihi 1869–1928;Trabzon Orta Hisar ve Çevresi;Trabzon İskender Paşa Külliyesigibi eserler olmak üzere yirmiden fazla araştırması mevcut. Çalışmalarını ikamet ettiği Ankara’da sürdüren Albayrak şu an, Trabzon şehri için konuyla ilgili bu kapsamda yayınlanmış bir ilk çalışma niteliğini haizTrabzon’da Dini Hayat konulu 3 ciltlik yeni bir çalışmanın hazırlık aşamasında olduğunun da haberini veriyor.
Albayrak’ın tarihe ilgisi, küçük yaşlardan itibaren tarihe duyduğu merakla başlıyor. Bu merakı sebebiyle çocukluğundan beri Trabzon’la ilgili dergi, gazete vs. ne buldu ise atmayıp saklayan Albayrak, niye hep Trabzon sorusunun cevabının burada saklı olduğunun, bu vesile ile Trabzon’a dair elinde önemli ölçüde malzeme biriktiğinin altını çiziyor. Otuz kırk sene sonunda oluşan bu malzemeyi Derviş Derdi ve Mahmut Goloğlu gibi büyüklerinin de teşvikiyle değerlendirmeye karar veren Albayrak, böylece yazmaya başlıyor ve 4 ciltlik Trabzon Basın Tarihibu şekilde ortaya çıkıyor.
Askerdeyken aldığı harçlıklar ile dahi kitap satın alıp, askerden eve kitap kolisi ile dönen ve bugün Trabzon’un en geniş çaplı şahsî kütüphanelerinden birine sahip olan Albayrak, araştırmalarında şahsî kütüphanesinin yanı sıra Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Milli Kütüphane, Türk Tarih Kurumu Kütüphanesi gibi kütüphanelerden ve özel şahısların kütüphanelerinden büyük ölçüde faydalanmakta. Ayrıca daha kendisi gençken, Trabzon üzerine araştırmalar yapan Ahmet Canbali, Mahmut Goloğlu ve Ömer Akbulut gibi isimlere de danışıyor.
Konuşmasında Trabzon’un tarihi ile ilgili kanaatlerini de dile getiren Albayrak’a göre Trabzon’un kuruluş tarihi M.Ö. 3000-4000’li yıllara uzanıyor. Trabzon’u ilk kuranlar Orta Asya’dan gelip Kafkasya’ya gelen Turanî kavimler. Bu kavimler Karadeniz sahillerine gelerek beğendikleri yerlerde küçük şehircikler kurmuşlar ve Trabzon da bunlardan biri. Trabzon’a Rumların gelişi ise M.Ö. 756 tarihidir. Deniz yoluyla Milet’ten çıkıp Karadeniz sahillerine gelen Rumlar Trabzon’a geldiklerinde bir kale ile karşılaşıyor ve savaşarak kaleyi aldıktan sonra buraya askerî güç olarak yerleşiyorlar. Ancak daha önce buralara göç eden Türk kavimleri de kalenin dışında, köylerinde yaşamaya devam ederler. Bu çerçevede Trabzon’un, Rumların gelişinden en az 3000 yıl evvel Türk kavimleri tarafından kurulduğunu ileri süren Albayrak çok sayıda yerli ve yabancı kaynağın da bunu doğruladığı görüşünde.
Tarihî gerçeklerin genç nesillere doğru şekilde aktarılmasının ve bu anlamda tarihimize sahip çıkılmasının önemini vurgulayan Albayrak, sohbetimizin sonunda Trabzon’da yayınlanan yerel gazeteler ve dergilerlerden çok sayıda fotoğraflı örneklerle Trabzon basın tarihine dair düşüncelerini de paylaştı bizimle.