Çin’in Dış Yardımları ve Alıcı Ülkelerin BM Genel Kurulu’ndaki Oy Verme Davranışları

Abulaiti Abudulla uluslararası ilişkilerin en sıcak konularından biri olan Çin’in yükselişi ve uluslararası düzene etkisini yakından ilgilendiren “Çin’in Dış Yardımları ve Alıcı Ülkelerin BM Genel Kurulu’ndaki Oy Verme Davranışları” başlıklı tezini sundu. Abudulla’nın tezi Çin’in yabancı yardımlarını alan ülkelerin Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nda Çin’in dış politikasını ilgilendiren konulardaki oy verme davranışlarını inceliyor. Dış yardımlar büyük ve bölgesel güçlerin kullandığı en önemli dış politika araçlarından biri olduğu için Abudulla’nın tezi Çin’in dış politikasına dair önemli gözlemler barındırıyor.

Uluslararası düzendeki mevcut iktidar yapılarını sarsan Çin’in kullandığı enstrümanlardan biri olarak yabancı yardımlara odaklanan çalışma, Çin’in yükselişiyle ilgili fikirleri de spekülasyonlardan öte daha somut ve maddi bir zeminde inceliyor. Çin’in 354 milyar dolar yabancı yardımda bulunduğu 2000-2014 yıllarını inceleyen tez, bu meblağın ABD’nin yardımlarıyla hemen hemen aynı olduğu sonucuna varıyor. Genel olarak BM Genel Kurulu’nda destek verilen ülkelerden yabancı yardım alma oranı artıyor. Dolayısıyla, Çin yabancı yardımların oranını artırdıkça BM Genel Kurulu’nda daha fazla sayıda destekçi ülke buluyor. Bu durumda yabancı yardımlar büyük ve küçük devletler arasında bir pazarlık zemini haline geliyor. Bununla birlikte mevcut literatürde yabancı yardımlar rejim türleri, normlar, ekonomi-politik, bölgesel güvenlik ve iç siyasi gelişmeler gibi birçok faktörle ilişki olarak ele alınıyor. Örneğin gelişmiş Batılı devletler yapacakları yabancı yardımlarda alıcı devletin insan hakları ve demokratik değerlere uyumuna daha fazla vurgu yaparken, Çin gibi gelişmekte olan ülkeler müdahalesizlik ve egemenlik gibi ilkeleri vurguluyor ve ülkelerin iç işlerine karışmamayı önceliyor. Öte yandan, Çin’in siyasi yozlaşmanın, anti-demokratik yönetimin ve insan hakları ihlallerinin hâkim olduğu ülkelere yardım yapması da çokça eleştirilen bir husus. Bununla birlikte BM’de Çin lehine oy kullanan ülkelerin aldığı yardımların içeriği de önem arz etmekte. Bu bakımdan altyapı projelerinde kullanılmak üzere alınan yardımlar sosyal ve ekonomik refah için alınan yardımlara nazaran Çin’in desteklenmesinde daha etkili oluyor. Başka bir deyişle altyapı yatırımlarına yönelik dış yardımlar uluslararası destekte önemli bir yardım türünü oluşturmakta. Ayrıca konuşmacıya göre verilen krediler de bu bağlamda değerlendirilmeli. Soğuk Savaş döneminde kapitalizme karşı sosyalist ülkeleri korumak amacıyla Uzak Doğu’da Kuzey Kore ve Vietnam’a ve Afrika’da da bazı ülkelere dış yardımlarda bulunan Çin, Soğuk Savaş’ın bitmesiyle ekonomik kaygıların ve uluslararası arenada destek arayışının daha ağır bastığına dikkat çekiyor. Bunun zemini ise, Çin’in 1980’lerdeki ekonomik reformlarından sonra oluşuyor. Buna göre, ekonomik gelişme ve uluslararası saygınlık bu dönemde daha belirleyici olmuştur. Son olarak tezde uyguladığı metodolojiye değinen Abudulla, bazı konularda veri toplamanın oldukça zor olduğunu vurguluyor. Dolayısıyla, bazı bilgilerin güvenilirliğiyle ilgili sorunlar bulunması, özellikle tarafların yayınladığı verilerin aynı zamanda propaganda amacı da taşıması tezin sınırlılıklarından biri olarak ifade edilebilir.