Gücün Karanlık Yüzü: Machiavelli’nin Politik Kullanımları
Giuseppe Sciara: Her dönemin kendine has bir Makyavellisi vardır: Cumhuriyetçi Makyavel, karanlık Makyavel ve realist Makyavel.
Küresel Araştırmalar Merkezi, Özel Etkinlik toplantı dizisinin Mayıs ayı konuğu Giuseppe Sciara olacak. Sciara, Fransız Devrimi’nden günümüze siyaset tasavvuru içindeki Machiavelli imajı üzerine bir sunum gerçekleştirdi. Sciara Makyavel’in teorilerinden, tarihsel karakterinden ziyade onun düşüncelerinin siyaset sahnesinde kullanımı, Makyavel’in düşüncelerinin siyasette araçsal kullanımları üzerine odaklandı.
Ona göre, bir siyasal projeyi hayata geçirmek, belli politikaları yerleştirmek için uzlaşı oluşturmak, siyasal düşmanları çürütmek için çoğu zaman Makyavel’in düşüncelerinin ve iddialarının politik ve araçsal olarak kullanılmıştır. Bazı durumlarda ise Makyavel sadece araçsal olarak bir maske gibi kullanılmıştır. Sciara’ya göre her dönemin kendine has bir Makyavellisi vardır. Sciara tüm bu farklı imajları üç başlık altında topluyor: cumhuriyetçi Makyavel, karanlık Makyavel ve realist Makyavel. İlaveten tarihsel okumalarda farklı türlerde Makyavel portreleri karşımıza çıkmaktadır. Cumhuriyeti Makyavel, Res Publica’yı savunan, ortak iyiyi arzulayan bir toplum için kendinden feragat etmeye hazır, bir halkın kendini yönetme arzusunu teorize eden bir düşünürdür. Daha çok Söylevler kitabından hareketle anlaşılan bu Makyavel portresi özellikle 17. yüzyıl İngiliz ve Amerikan Devrimlerinde görünür olmuştur.
16. yüzyılda kilise tarafından yaratılan portrede ise Makyavel’in Söylevler ve Prens eserleri İngiliz Kardinal Reginald Pole tarafından “şeytanın elinden çıkma” kitaplar olarak yaftalanmıştır. 1549’da yasaklanmış ve 1559’da Index Librorum Prohibitum (Yasak Kitaplar İndeksi) arasına girerek yakılması vacip görülmüştür Böylelikle sapkın karanlık bir Makyavel imajı oluşmuş, tiranlar “Makyavel’in şakirdi” olarak nitelendirilmeye başlanmıştır.
Bu karanlık Makyavel mirası politik olarak realist Makyavel temsili ile birleşmiştir. Politik realizme göre insan doğası özünde kötülüğe meyyaldir, yürütme yargı üzerinde egemen olmalı, güçlü idareciler tercih edilmeli, ahlak ile politika ayrılıp, idealler, değerler, ütopyalar bir yana bırakılmalıdır. İlginç olarak Fransız Devrimi sırasında Jakobenler kendilerini anti-Makyavelci olarak görseler bile, (Haziran 1793-1794) Terör devri sırasında rejimi meşrulaştırmak için Makyavel kullanılmıştır. Robespierre Makyavel’in düşüncelerini meşruiyet için kullanmıştır.
Fransız tarihinde Makyavel’i devreye sokan bir başka politikacı ise Napolyon’dur. “Tek okuyabildiğim adam Makyavel” diyen Napoleon, Bourboun restorasyonu sırasında kendisini meşrulaştırmak için Makyavel’i kullanmıştır. İlginç olarak aynı dönemlerde 1816’da Aimé Gullion’da Bonapartist rejimin devrilmesi için Makyavel’e başvurmak gerektiğini öne süren bir kitap yayınlamıştır. Sciara’ya göre aynı anda iki zıt grup tarafından Makyavel maskesi aynı anda dolaşıma girmiştir. 1924’de gelindiğinde bu sefer Makyavel İtalyan faşizminin maskesi olmuştur. Makyavel hayranı olan Mussolini onu İtalyan Ruhunun nişanesi olarak görmekte, kitleri ardından sürükleyen karizmatik lider, demokrasi ve özgürlük safsataları bir yana atıp, gerçek iktidarı kuran realist bir karakter olarak görmekteydi. İlginç olan ise Mussoli’nin bunları yazmasından bir kaç hafta sonra seçimlerin iptalini isteyen muhalif Giacomo Matteotti’nin suikaste kurban gitmesiydi.
Hitler’in küçük kütüphanesinde ise sadece üç felsefe kitabı yer almaktaydı. Kant’ın iki Kritik’i ve Makyavel’in Prens’i. Keza Stalin’de Makyavel’i altını çize çize okumuştur. Amerikan yeni-muhafazakârlığı için de Makyavel esin kaynağı olmuş, Makyavel’i politik modernliğin kurucusu olarak gören Leo Straus’un öğrencileri realist güç politikalarını benimsemişlerdir. Günümüzde Makyavel imajı kişisel gelişim ve başarı idealleri için kullanılmakta, iş yaşamında başarı, spor, eşler arası ilişkiler, pazarlama gibi gündelik yaşam alanlarında ve hatta başarılı anneler ve çocuk olmak için bile Makyavel bir reçete olarak sunulmaktadır. Sciara’ya göre Makyavel’in bu kadar farklı bağlamlarda kullanılmasının ardında onun yazılarının muhtelif okumalara açık ve esnek karakterli olması, güncel meseleleri değerlendirmede işe yarar olması ve somut politik adımlar atmada işe yaraması yatmaktadır.