Politics and Ethics in Islamic Thought

Paylaş:

 Kü­re­sel Araş­tır­ma­lar Mer­ke­zi’nin Tem­muz ayı özel et­kin­lik ko­nu­ğu Fi­lis­tin’den Al Kuds Üni­ver­si­te­si öğ­re­tim üye­si Pro­fe­sör Mus­ta­fa Abu Sway ol­du. Ku­düs’te­ki gö­re­vi­nin dı­şın­da dün­ya­nın fark­lı ül­ke­le­rin­de ho­ca­lık yap­mış olan Sway, “İs­lâm Dü­şün­ce­sin­de Si­ya­set ve Ah­lâk” baş­lık ko­nuş­ma­sın­da, Pey­gam­be­ri­mi­zin sün­ne­tin­den ör­nek­ler­le ve İs­lâ­mi­yet’in ilk yıl­la­rın­dan iti­ba­ren ya­şa­nan ge­liş­me­ler­den anek­dot­lar­la si­ya­sî so­run­la­rın İs­lâm dün­ya­sın­da na­sıl ele alın­dı­ğı­nı an­lat­tı.Ko­nuş­ma­sın­da dev­let baş­ka­nı­nın se­çi­mi, şu­ra, ka­dın­la­rın yö­ne­tim­de­ki ko­num­la­rı gi­bi tar­tış­ma­lı ko­nu­la­rı ele alan Sway, bu ko­nu­lar­da ayet ve ha­dis­le­rin ışı­ğın­da ken­di yo­rum­la­rı­nı di­le ge­tir­di. Se­çim­ler ko­nu­sun­da Pey­gam­be­ri­mi­zin ölü­mü son­ra­sın­da, si­ya­sî li­de­rin atan­ma­dı­ğı, çe­şit­li se­çim yön­tem­le­ri ile İs­lâm top­lu­mu­nun yö­ne­ti­ci­si­nin be­lir­len­di­ği­ni an­la­tan Sway, İs­lâm dün­ya­sı­nın bu­gün­kü ya­pı­sı içe­ri­sin­de se­çim­le­rin iş­le­vi­ni de de­ğer­len­dir­di. Tür­ki­ye’de se­çim­le­rin bü­yük öl­çü­de iş­lev­sel ol­du­ğu­na dik­kat çe­ken Fi­lis­tin­li pro­fe­sör, çev­re­miz­de­ki pek çok Arap dev­le­ti için ise böy­le bir şe­yin ge­çer­li ol­ma­dı­ğı­nı di­le ge­tir­di. İs­lâm ta­ri­hi­nin sey­ri içe­ri­sin­de dört ha­li­fe­nin se­çim­le ba­şa gel­me­si­nin ar­dın­dan ya­şa­nan dö­nem­de, ai­le ha­ne­dan­lık­la­rı­nın or­ta­ya çık­tık­la­rı dö­nem­le bir­lik­te dev­let adam­la­rı ile ule­ma ara­sın­da bir ay­rış­ma­nın mey­da­na gel­di­ği­ni di­le ge­ti­ren ko­nuş­ma­cı, İs­lâm ta­ri­hin­de te­ok­ra­si­nin hiç­bir za­man var ol­ma­dı­ğı­nı söy­le­di. Ha­li­fe­le­rin hiç­bir za­man kut­sal bi­rer ki­şi­lik ol­ma­dı­ğı­na dik­kat çe­ken Sway, ha­li­fe­le­rin pek çok de­fa hal­ka on­la­rın da ken­di­le­ri gi­bi bi­rer in­san ol­duk­la­rı­nı ha­tır­la­ta­rak, ha­ta yap­tık­la­rın­da uya­rıl­ma­la­rı­nı is­te­dik­le­ri­ni ha­tır­lat­tı. Bu ne­den­le İs­lâm’a yö­ne­lik te­ok­ra­si eleş­ti­ri­le­ri­nin hak­sız ve bü­yük öl­çü­de İs­lâ­mo­fo­bik ol­du­ğu­nu be­lirt­ti. Si­ya­set­çi­ler ve bi­lim adam­la­rı ara­sın­da­ki ay­rış­ma­nın gü­nü­mü­ze ka­dar de­vam et­ti­ği­ni di­le ge­ti­ren ko­nuş­ma­cı, bu­nun so­nu­cun­da da Müs­lü­man dü­şü­nür­le­rin fık­hın çok kü­çük de­tay­la­rı gi­bi ko­nu­lar­la il­gi­len­di­ği­ni ile­ri sür­dü. Gaz­za­li ör­ne­ğin­den ha­re­ket eden Sway, İh­ya-ı Ulu­mid­din ile kas­te­di­le­nin fı­kıh­ta kas­te­di­len şey­le­rin ori­ji­nal an­lam­la­rı­na dön­mek ol­du­ğu­nu be­lirt­ti. Ona gö­re Gaz­za­li sa­de­ce te­mel bil­gi­le­re sa­hip olan fa­kih­le­rin de­ğil, ru­ha­ni­ye­ti de işin içi­ne ka­tan ki­şi­le­rin ye­tiş­me­si ge­rek­ti­ği­ni di­le ge­ti­ri­yor­du. Müs­lü­man âlim­le­rin si­ya­set­ten uzak­laş­ma­sı­nın bir di­ğer so­nu­cu ise, si­ya­set­te kul­la­nı­lan di­lin in­cel­me­si­nin, se­vi­ye­nin yük­sel­me­si­nin en­gel­len­miş ol­ma­sı­dır.Mo­dern dö­ne­me iliş­kin de­ğer­len­dir­me­le­rin­de ise Mus­ta­fa Abu Sway, İs­lâm üm­me­ti­nin mev­cut bil­gi dü­ze­yi­nin ol­duk­ça dü­şük ol­du­ğu­na dik­kat çe­ke­rek, bu­nun İs­lâ­mî ilim­ler ça­lı­şan­lar da da­hil pek çok ki­şi için ge­çer­li ol­du­ğu­nu be­lirt­ti. Gü­nü­müz­de si­ya­set fel­se­fe­si ala­nın­da İs­lâm dün­ya­sın­da bir sı­kın­tı­nın ol­du­ğu­nu di­le ge­ti­ren ko­nuş­ma­cı, Av­ru­pa mer­kez­ci ya­yın­la­rın ter­cü­me edi­le­rek İs­lâm dün­ya­sı­na ak­ta­rıl­dı­ğı­nı söy­le­di. Yak­la­şık ay­nı dö­nem­de ulus dev­let­le­rin oluş­ma­sı ve Av­ru­pa kay­nak­lı ana­ya­sa­la­rın ve hu­ku­kî dü­zen­le­me­le­rin uy­gu­la­ma­ya kon­ma­sı da bu ge­liş­me­nin bir yan­sı­ma­sı ola­rak kar­şı­mı­za çık­mak­ta­dır. Son­ra­ki dö­nem­de or­ta­ya çı­kan pan-İs­lâ­mî ha­re­ket­le­ri bu ge­liş­me­ye bir tep­ki ola­rak de­ğer­len­di­ren ko­nuş­ma­cı, Af­ga­ni, Ab­duh ve Re­şit Rı­za çiz­gi­si­ni ör­nek gös­ter­di. Bu çiz­gi za­man içe­ri­sin­de ki­şi­sel bir ko­num­dan bir ha­re­ke­te dö­nüş­tü. İs­lâ­mî de­ğer­le­ri ve İs­lâ­mî top­lu­mu ye­ni­den or­ta­ya çı­kar­ma ama­cı­nı gü­den bu ha­re­ke­tin çok so­fis­ti­ke ol­ma­dı­ğı­nı be­lir­ten Sway, gü­nü­müz­de kar­şı kar­şı­ya kal­dı­ğı­mız so­run­la­rın çö­zü­mü­nün Müs­lü­man­lar açı­sın­dan ol­duk­ça zor­lu ola­ca­ğı­nı söy­le­ye­rek ko­nuş­ma­sı­nı bi­tir­di.Ko­nuş­ma­sı sı­ra­sın­da ge­nel bir İs­lâm ta­ri­hi an­la­tı­mı et­ra­fın­da ba­zı kav­ram­la­rı de­ğer­len­di­ren Sway’a su­nu­mun­da so­ru­lar sor­du­ğu ama ce­vap­lar ver­me­di­ği eleş­ti­ri­si ge­ti­ril­di. Ta­ri­hi dö­nem­len­dir­me içe­ri­sin­de İs­lâm dün­ya­sı­nın kar­şı kar­şı­ya kal­dı­ğı so­run­la­rın az çok bi­lin­di­ği var­sa­yıl­dı­ğın­da, eleş­ti­ri­ler ta­ma­men hak­sız sa­yı­la­maz. Mus­ta­fa Abu Sway ise, bir fel­se­fe­ci ola­rak ce­vap ver­mek­ten zi­ya­de so­ru sor­ma­sı­nın nor­mal ol­du­ğu­nu be­lirt­ti. Gü­nü­müz­de Müs­lü­man­la­rın kar­şı kar­şı­ya kal­dık­la­rı so­run­la­rın çö­zü­mü nok­ta­sın­da en can alı­cı so­ru­nun ne ol­du­ğu­na yö­ne­lik tar­tış­ma­lar­da ise, Sway Bil­gi­nin İs­lâ­mi­leş­ti­ril­me­si ko­nu­sun­da ya­şa­nan ör­ne­ğe vur­gu yap­tı. Bu tec­rü­be­de ba­zı iyi nok­ta­lar ol­du­ğu gi­bi ba­zı so­run­lu nok­ta­la­rın da ol­du­ğu­nu be­lir­ten ko­nuş­ma­cı, aka­de­mik ola­rak baş­la­yan bir ha­re­ke­tin sü­reç içe­ri­sin­de ku­rum­sal­laş­tı­ğı­nı be­lirt­ti. Ku­rum­sal­laş­ma baş­la­yın­ca ba­zı ki­şi­le­rin bun­dan fay­da­lan­ma­ya ça­lış­tı­ğı­nı ve Bil­gi­nin İs­lâ­mi­leş­ti­ril­me­si­nin bir ide­olo­ji ha­li­ne gel­di­ği­ni söy­le­di. Bu du­rum­da eleş­ti­ri­ler de çok hoş kar­şı­lan­ma­ma­ya baş­la­mış­tı. Bu ku­rum­sal­laş­ma ise kar­şı bir kit­le oluş­tur­du ve bir ra­hat­sız­lık or­ta­ya çık­tı.

Daha fazla göster

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir