II. Meşrutiyet Dönemi Klasik Paradigmaları
Türkiye Araştırmaları Merkezi’nin Bir Kitap/Bir Yazar programının Şubat ayındaki konuğu Mustafa Gündüz’dü. Gündüz, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsünde 2005 yılında doktora tezi olarak tamamlayıp II. Meşrutiyet’in Klasik Paradigmaları: İçtihad, Sebilü’r-Reşad ve Türk Yurdu’nda Toplumsal Tezler adıyla kitaplaştırdığı çalışmasını dinleyicilere sundu.Gündüz, Osmanlı modernleşmesinin irtifa noktası olarak gördüğü II. Meşrutiyet döneminde sadece siyasî alanda değil, toplumsal alanda da etkili değişimlerin meydana geldiğini belirtti. Gündüz’e göre Tanzimat yıllarından itibaren oluşmaya başlayan Batıcı, Türkçü ve İslâmcı paradigmalar en yüksek düzeylerine bu dönemde ulaşmışlardır. O yıllarda bu üç paradigmanın sözcülüğünü ise sırasıyla İçtihad, Türk Yurdu ve Sebilü’r-Reşad dergileri yapmıştır. Dergilerin fikir babalığını yapan yazarların, modernleşme ve toplumsal değişmeye katkılarını ele alan Gündüz, bu çerçevede dönemin aydınlarının; toplum, toplumsal değişme, eğitim, dil, dilde sadeleşme, kadın ve aile konularını esas alarak ileri sürdükleri fikirleri analiz etmektedir.Üç ayrı dergide, bu konular üzerine yazan aydınların fikirleri arasında detaylarda bazı farklılıklar görülmesine rağmen aslında birbirlerine paralel düşündüklerini, benzer şeyler söylediklerini vurgulayan Gündüz, benzerliklere ışık tutmak üzere yaptığı tablolardan örnekler gösterdi. Konuğun bu hayli ilginç iddiası, şüphesiz, aynı düşünürlerin siyasî fikirlerine dair daha önce yapılan çalışmalarla çelişmektedir. Gündüz, söz konusu çalışmaların sorununu, fikrî farklılıkların daha fazla öne çıkartılması ve önemli ölçüde fikir ayrılıklarının bulunduğunun ileri sürülmesi olarak görmektedir.Gündüz son olarak, II. Meşrutiyet döneminde daha önceleri söylenemeyen, yazılamayan fikirlerin yazılmaya, tartışılmaya başlanmasına rağmen dönemin meselelerini çözecek çok orijinal, çok etraflı çözüm önerilerinin ortaya konulamadığına da işaret etmektedir.