Turkish Foreign Policy and the Gaza Conflict (Türk Dış Politikası ve Gazze Çatışması)

Kü­re­sel Araş­tır­ma­lar Mer­ke­zi’nin Ocak ayın­da­ki ko­nuk­la­rın­dan bi­ri­si de Ox­ford Üni­ver­si­te­si Si­ya­set Bi­li­mi ve Ulus­la­ra­ra­sı İliş­ki­ler Bö­lü­mü öğ­re­tim üye­le­rin­den Dr. Phi­lip Ro­bins idi. Ay­nı za­man­da üni­ver­si­te­nin Or­ta­do­ğu Araş­tır­ma­la­rı Mer­ke­zi men­sup­la­rın­dan olan Ro­bins, “Tür­ki­ye ve Gaz­ze Ça­tış­ma­sı” baş­lık­lı ko­nuş­ma­sın­da Tür­ki­ye’nin yük­se­len dış po­li­ti­ka gra­fi­ği­ni çe­şit­li ör­nek­ler et­ra­fın­da de­ğer­len­di­re­rek, son Gaz­ze Kri­zi sı­ra­sın­da­ki tu­tu­mu­nu da bu de­ğer­len­dir­me­ler ışı­ğın­da tar­tış­tı.Türk dış po­li­ti­ka­sı ile il­gi­li ge­liş­me­le­ri son 20 yıl­dır ta­kip eden Ro­bins, Tür­ki­ye’nin son dö­nem­de ol­duk­ça ça­lış­kan bir pro­fil çi­ze­rek üst üs­te önem­li sa­yı­la­bi­le­cek ba­şa­rı­lar ka­zan­dı­ğı­nı ak­tar­dı. İlk ola­rak Tür­ki­ye’nin BM Gü­ven­lik Kon­se­yi’nde dai­mi ol­ma­yan üye­lik ka­zan­ma­sı­nı di­le ge­ti­ren Ro­bins’e gö­re aday­lık sü­re­cin­de Tür­ki­ye’nin al­dı­ğı bü­yük des­tek, dış po­li­ti­ka­da­ki tu­tu­mu­nun bir gös­ter­ge­si­dir. Tür­ki­ye’nin son Gaz­ze ça­tış­ma­sı sı­ra­sın­da yü­rüt­tü­ğü me­kik dip­lo­ma­si­si, AB sü­re­ci için ata­nan ye­ni baş mü­za­ke­re­ci gi­bi ge­liş­me­le­re de de­ği­nen Ro­bins, Türk dış po­li­ti­ka­sı ile il­gi­li ge­nel de­ğer­len­dir­me­ler yap­tı­ğı ilk kı­sım­da ay­rı­ca Tür­ki­ye’nin Rus­ya-Gür­cis­tan ça­tış­ma­sı, Irak’ın ge­le­ce­ği ile il­gi­li fo­rum­lar ve Or­ta­do­ğu ile il­gi­li ko­nu­lar­da oy­na­dı­ğı ara­bu­lu­cu ro­lü­nü ve ar­tan et­kin­li­ği­ni de di­le ge­tir­di.Ro­bins, ko­nuş­ma­sı­na -özet­le- şöy­le de­vam et­ti:Tür­ki­ye’nin it­ti­fak iliş­ki­le­ri ol­duk­ça önem­li­dir. Bu bağ­lam­da, Tür­ki­ye’nin NA­TO’ya Af­ga­nis­tan’da­ki kat­kı­sı, bu iliş­ki­ler ba­kı­mın­dan da Tür­ki­ye’nin ye­ni­den önem ka­zan­dı­ğı­nı gös­ter­miş­tir. Uy­gu­la­nan bu po­li­ti­ka­lar bağ­la­mın­da ta­kip edi­len ah­la­ki pren­sip­ler, hem iç si­ya­set­te hem de di­ğer ül­ke­ler­de­ki ka­mu­oy­la­rı­nı et­ki­le­mek­te bü­yük bir ba­şa­rı ka­zan­dı. Irak’a Kom­şu Ül­ke­ler Top­lan­tı­sı, Ha­mas’la ku­ru­lan iliş­ki­ler, İKÖ’nün da­ha ak­tif ha­le ge­ti­ril­me­si gi­bi önem­li gi­ri­şim­ler de çe­şit­li tar­tış­ma­la­ra ne­den ol­mak­la be­ra­ber, son dö­nem­de Tür­ki­ye’nin dış po­li­ti­ka­da at­tı­ğı önem­li adım­lar ara­sın­da yer alı­yor. An­cak bu ak­tif po­li­ti­ka ba­zı prob­lem­le­re se­bep ola­bi­lir:1. Tür­ki­ye’nin Af­ri­ka dâ­hil pek çok yer­de ak­tif bir şe­kil­de yer al­ma­sı, per­so­nel ve kay­nak­lar gi­bi ba­zı so­run­la­rı (ka­pa­si­te so­ru­nu) be­ra­be­rin­de ge­tir­miş­tir. Dış po­li­ti­ka­da oda­ğın da­ğıl­ma­sı muh­te­mel­dir.2. Tür­ki­ye özel­lik­le böl­ge­sel si­ya­set bağ­la­mın­da ba­zı tu­zak­la­ra dik­kat et­me­li­dir. Bu mad­de­de, Or­ta­do­ğu’da pren­sip­ler üze­rin­den ha­re­ket eden, fa­kat da­ha son­ra so­run­lar­la kar­şı­la­şan Nâ­sır gi­bi ba­zı ör­nek­ler ha­tır­lan­ma­lı­dır. Böl­ge­sel po­pü­la­ri­te iyi­dir; ama teh­li­ke­li su­la­ra yol alın­ma­sı­na ne­den ola­bi­lir.3. Özel­lik­le Or­ta­do­ğu ül­ke­le­ri ara­sın­da or­ta­ya çı­kan kamp­laş­ma­da, Tür­ki­ye’nin her iki kamp­la da iliş­ki­le­ri­ni iyi şe­kil­de uzun sü­re de­vam et­tir­me­si ko­lay de­ğil­dir: “Tür­ki­ye söz ko­nu­su it­ti­fak bağ­lan­tı­la­rı ara­sın­da­ki uz­laş­maz iliş­ki­le­ri uz­laş­tır­ma­da çe­şit­li so­run­lar­la kar­şı kar­şı­ya ka­la­bi­lir.”4. “Tür­ki­ye’nin mer­kez ül­ke ol­ma­sı fik­riy­le AB üye­lik pers­pek­ti­fi­nin na­sıl bi­ra­ra­da yü­rü­tü­le­ce­ği ko­nu­sun­da en­di­şe­ler ta­şı­yo­rum.”5. Ak­ti­vizm ile et­ki ara­sın­da bi­re­bir doğ­ru oran­tı yok­tur; do­la­yı­sıy­la Tür­ki­ye’nin böl­ge­de­ki di­ğer ak­tör­ler üze­rin­de­ki et­ki­si sı­nır­lı­dır.Bu eleş­ti­ri­ler bağ­la­mın­da Tür­ki­ye, son Gaz­ze Kri­zi sı­ra­sın­da ateş­kes için cid­di oran­da ça­ba sarf et­me­si­ne rağ­men, im­za­lar atı­lır­ken önp­lan­da de­ğil­di. Bu bağ­lam­da böl­ge­de yü­rüt­tü­ğü dip­lo­ma­tik fa­ali­yet­ler­den her za­man is­te­di­ği kar­şı­lı­ğı ala­ma­yan Tür­ki­ye’nin böl­ge­de et­kin ol­ma­sı için yap­tı­ğı ya­tı­rı­mın kar­şı­lı­ğı­nı ne ka­dar al­dı­ğı önem­li­dir.Özet­le­di­ği­miz bu açık­la­ma­la­rın ar­dın­dan ge­çi­len so­ru-ce­vap bö­lü­mün­de, Tür­ki­ye’nin AB üye­lik sü­re­ci­ne; Tür­ki­ye’nin böl­ge­de­ki et­kin­li­ği­ne kar­şı Suu­di Ara­bis­tan ve Mı­sır’ın tu­tum­la­rı­na ve İs­ra­il’in son dö­nem­de­ki tep­ki­si­ne iliş­kin ko­nu­lar önp­la­na çık­tı.