Avrasya Konuşmaları 1 Dünya Politikasında Rusya: Medeniyet ve Kimlik

Bi­lim ve Sa­nat Vak­fı, Kü­re­sel Araş­tır­ma­lar Mer­ke­zi’nin 2009 yı­lı iti­ba­riy­le baş­lat­tı­ğı “Av­ras­ya Ko­nuş­ma­la­rı: Din, Kim­lik ve Si­ya­set” baş­lık­lı ko­nuş­ma­lar di­zi­si­nin ilk ko­nu­ğu, Rus­ya Bi­lim­ler Aka­de­mi­si, Şar­ki­yat Ens­ti­tü­sü Di­rek­tö­rü Vi­taly Na­um­kin ol­du. Mer­kez’in Ka­sım ayın­da ko­nuk et­ti­ği Na­um­kin, Rus­ya’da ya­şa­yan Müs­lü­man top­lu­luk­lar ve Rus­ya’nın İs­lâm Dün­ya­sı ile iliş­ki­le­ri ko­nu­sun­da bir ko­nuş­ma yap­tı. Na­um­kin’in hem Sov­yet dö­ne­mi hem de Sov­yet son­ra­sı İs­lâm üze­ri­ne çok sa­yı­da ese­ri bu­lun­mak­ta­dır. Bi­yog­ra­fi­sin­de 500 adet ya­yı­nı­nın ol­du­ğun­dan bah­se­dil­mek­te­dir. Ya­yın­la­rı Rus­ça, İn­gi­liz­ce, Fran­sız­ca, Arap­ça, Al­man­ca ve İtal­yan­ca ola­rak ya­yın­lan­mış ki­tap­lar, ki­tap bö­lüm­le­ri, ma­ka­le­ler­den oluş­mak­ta­dır.Na­um­kin’in ko­nuş­ma­sın­da en çok dik­kat çe­ken hu­sus, “Rus­ya’nın ken­di­si­ni Av­ru­pa­lı ol­du­ğu ka­dar İs­lâm Dün­ya­sı­nın da bir par­ça­sı ola­rak gör­dü­ğü” yö­nün­de­ki tes­pi­ti ol­du. Ona gö­re “Rus­ya ken­di için­de Or­to­doks-Müs­lü­man bir dev­let an­la­yı­şı oluş­tur­muş­tur”. 20 mil­yon ci­va­rın­da­ki Müs­lü­man nü­fu­sun en az Rus­lar ka­dar böl­ge­nin yer­li hal­kı ol­du­ğu­nu söy­le­yen Na­um­kin, Müs­lü­man hal­kın Rus­lar­la yüz­yıl­lar­dır bir­lik­te ya­şa­yan as­lî un­sur­lar ol­du­ğu­na dik­kat çek­ti.Müs­lü­man­la­rın ya­şa­dı­ğı böl­ge­le­ri te­mel­de “Vol­ga Hav­za­sı” ve “Kaf­kas­ya” ol­mak üze­re iki­ye ayı­ran Na­um­kin bu iki böl­ge ara­sın­da or­ta­ya çı­kan fark­lı­lık­la­rdan bahsetti: Kaf­kas­ya ken­di ken­di­ne ye­ten bir eko­no­mi­si ol­ma­dı­ğı için mer­kez­den des­tek al­ma­ya ih­ti­yaç du­yar­ken, ör­ne­ğin Ta­ta­ris­tan eko­no­mik faz­la­sı­nı mer­ke­ze ver­mek­te­dir. Kaf­kas­ya’da­ki mer­ke­ze eko­no­mik ba­ğım­lı­lık ve pek çok et­nik gru­bun var­lı­ğı böl­ge­de­ki den­ge­le­ri kı­rıl­gan hâ­le ge­tir­mek­te­dir. Müs­lü­man­la­rın ya­şa­dı­ğı böl­ge­le­rin ol­duk­ça di­na­mik böl­ge­ler ol­du­ğu­nu di­le ge­ti­ren Na­um­kin, Sov­yet­ler Bir­li­ği’nin çö­zül­me­si son­ra­sın­da Av­ras­ya coğ­raf­ya­sın­da di­ğer din­ler­ gi­bi İs­lâm’ın da cid­di bir can­lan­ma sü­re­ci­ne gir­di­ği­ni, mes­cit­le­rin, ca­mi­le­rin ye­ni­den açıl­dı­ğı­nı, İs­lâ­mî eği­ti­min iv­me ka­zan­dı­ğı­nı söy­le­di. Mos­ko­va, Ka­zan ve Ufa gi­bi baş­kent­ler­de çö­zül­me son­ra­sın­da açı­lan İs­lâm üni­ver­si­te­le­ri­ni zik­ret­ti. 1990 son­ra­sın­da çok sa­yı­da in­sa­nın çev­re­de­ki ül­ke­le­re eği­tim ama­cıy­la git­me­si, ya­şa­nan söz­ko­nu­su can­lan­ma­nın bir par­ça­sı ola­rak gö­rül­me­liy­di. An­cak yurt dı­şı­na gi­den­le­rin Rus­ya’ya dön­dük­ten son­ra Se­le­fî fi­kir­le­ri de be­ra­ber­le­rin­de ge­tir­dik­le­ri­ni be­lir­ten Na­um­kin, dev­le­tin bun­dan en­di­şe duy­ma­sı­nın ya­nın­da söz­ko­nu­su ge­le­ne­ğin yer­le­şik Nak­şi­ben­dî ve Kâ­di­rî ge­le­nek­le­ri ile ça­tış­ma içi­ne gir­di­ği­ne de dik­kat çek­ti.Sov­yet­ler Bir­li­ği’nin çö­zül­me­si­nin ar­dın­dan, Rus­ya’nın özel­lik­le son dö­nem­de İs­lâm Dün­ya­sı ile iv­me ka­za­nan iliş­ki­le­ri, Na­um­kin’in ko­nuş­ma­sı­nın di­ğer bir bö­lü­mü­nü oluş­tur­du. Ona gö­re İs­lâm Kon­fe­ran­sı Ör­gü­tü’ne göz­lem­ci üye ola­rak ka­bul edi­len Rus­ya’nın Suu­di Ara­bis­tan, Bir­le­şik Arap Emir­lik­le­ri, Mı­sır, İran ve Tür­ki­ye ile eko­no­mi ve tu­rizm alan­la­rın­daki iki­li iliş­ki­le­ri, Rus­ya’nın dış po­li­ti­ka­sında­ki önem­li un­sur­lar­dan bi­ri­dir. Din­le­yi­ci­le­rin Çe­çe­nis­tan so­ru­nu ve Tür­ki­ye’nin Er­me­nis­tan açı­lı­mı üze­ri­ne yo­ğun­la­şan so­ru­la­rı­nı ya­nıt­la­yan Na­um­kin, Groz­ni’nin bu­gün Kaf­kas­ya’nın en is­tik­rar­lı baş­ken­ti ol­du­ğu­nu ve ora­da Rus­ya’nın dü­ze­ni sağ­la­dı­ğı­nı söy­le­ye­rek Rus­ya’nın Çe­çe­nis­tan po­li­ti­ka­sı­nı sa­vun­du. An­cak din­le­yi­ci­le­ri bu ko­nu­da ik­na et­ti­ği­ni söy­le­mek zor. Er­me­nis­tan açı­lı­mı ile il­gi­li ola­rak Tür­ki­ye’nin hem Azer­bay­can hem de Er­me­nis­tan’la gö­rü­şe­bi­len bir ül­ke ola­rak Kaf­kas­lar’da önem­li bir ak­tör ol­du­ğu­nu be­lir­ten Na­um­kin, Rus­ya’nın bi­lin­di­ği­nin ak­si­ne Er­me­nis­tan’la ol­du­ğu gi­bi Azer­bay­can’la da iyi iliş­ki­le­re sa­hip ol­du­ğu­nu ve Er­me­nis­tan açı­lı­mı­nı des­tek­le­di­ği­ni söy­le­di.