Sivil Toplum Kuruluşlarında Yönetim ve Yönetişim

Mo­bil­ya Sa­na­yi İş Adam­la­rı Der­ne­ği (MOB­SAD) Ge­nel Sek­re­te­ri Ba­rış Gör­güç, “Si­vil Top­lum Ku­ru­luş­la­rı’nda (STK) Yö­ne­tim ve Yö­ne­ti­şim” ko­nu­lu söy­le­şi­si­ne STK’la­rın ta­nı­mı ile baş­la­dı. Bu tür ku­ru­luş­la­rın as­lın­da ye­ni ol­ma­dı­ğı­nı, ken­di ta­ri­hi­miz­de Ahî­lik gi­bi ku­ru­luş­la­rın bu­lun­du­ğu­nu söz­le­ri­ne ek­le­di. Bu­gü­ne ka­dar Tür­ki­ye’de ku­ru­lan der­nek sa­yı­sı­nın 215.560, hâ­len fa­al olan­la­rın sa­yı­sı­nın 84.594, İs­tan­bul’da yer alan­la­rın sa­yı­sı­nın ise 17.285 ol­du­ğu­nu ifa­de eden Gör­güç, amaç ve iş­lev­le­ri­ne gö­re STK’la­rı şu şe­kil­de sı­ra­la­dı:• Mak­ro eko­no­mik amaç­lı olan­lar,• Be­lir­li eko­no­mik grup ve mes­lek­le­rin söz­cü­le­ri olan­lar,• Yar­dım­laş­ma ve da­ya­nış­ma amaç­lı olan­lar,• Do­ğa, çev­re, hay­van, kül­tü­rel var­lık­lar gi­bi alan­lar­da ih­ti­sas­la­şan­lar,• Eği­tim, sağ­lık, hu­kuk gi­bi alan­lar­da uz­man­la­şan­lar.Gör­güç’e gö­re “yö­ne­tim”, de­ğiş­mek­te olan çev­re ko­şul­la­rın­da kıt kay­nak­la­rı ve­rim­li kul­la­na­rak iş­let­me­nin amaç­la­rı­na et­kin bir şe­kil­de ulaş­mak için baş­ka­la­rıy­la iş­bir­li­ği yap­mak an­la­mı­na ge­lir­ken; “yö­ne­ti­şim” ço­ğul­cu­lu­ğa da­ya­nan, bir­lik­te yö­ne­tim ve üre­ti­min esas alın­dı­ğı bir kav­ram­dır. Yö­ne­tim da­ha dar kap­sam­lı iken, yö­ne­ti­şim gö­nül­lü ku­ru­luş­la­rı da içi­ne al­dı­ğı için kap­sam ba­kı­mın­dan da­ha ge­niş­tir. Yö­ne­tim te­pe­den in­me­ci iken, yö­ne­ti­şim fark­lı sis­tem­le­ri yön­len­dir­me­yi esas alır. Yö­ne­tim da­ha sert, yö­ne­ti­şim ise da­ha ka­tı­lım­cı ve es­nek­tir. STK ve yö­ne­ti­ci­le­ri için yö­ne­ti­şi­min ba­zı il­ke­le­ri mev­cut­tur:• Top­lu­mun çı­kar­la­rı­nı ken­di çı­kar­la­rı­nın önün­de tut­mak,• Fi­nan­sal ola­rak baş­ka­la­rı­na ba­ğım­lı hâ­le ge­ti­re­cek bağ­lan­tı­lar­dan ka­çın­mak,• Ta­raf­sız ol­mak,• He­sap ve­re­bi­lir ol­mak,• Şef­faf ol­mak,• Açık ve dü­rüst ol­mak,• (Yu­ka­rı­da ifa­de edi­len tüm il­ke­le­ri) ya­şa­ya­rak ör­nek ol­mak.Dün­ya­da­ki ve Tür­ki­ye’de­ki ör­nek­le­r­den ha­re­ket­le Gör­güç söy­le­şi­si­ni şöy­le sür­dür­dü: Kü­re­sel STK’la­ra ör­nek ola­rak Gre­en­pea­ce, Do­ğal Ha­ya­tı Ko­ru­ma Vak­fı (WWF), Sı­nır Ta­nı­ma­yan Dok­tor­lar, So­ros Vak­fı ve Bill&Me­lin­da Ga­tes Vak­fı ve­ri­le­bi­lir. An­cak po­li­tik ve ik­ti­sa­dî ko­nu­lar­da öne çı­kan söy­lem ve dav­ra­nış­la­rı se­be­biy­le bu ku­ru­luş­la­rı sa­de­ce si­vil top­lum ku­ru­luş­la­rı ola­rak gör­mek pek müm­kün de­ğil.Ül­ke­miz­de STK’lar çe­şit­li ya­zar­lar ta­ra­fın­dan “kir­len­miş bir kav­ram”, “or­yan­ta­list bir kav­ram”, “ulus­la­ra­ra­sı si­ya­se­tin ‘fe­tiş’ kav­ra­mı” ola­rak ni­te­len­di­ri­li­yor. Tür­ki­ye’de­ki STK’lar de­ği­şik ka­te­go­ri­ler al­tın­da şu şe­kil­de ör­nek­len­di­ri­le­bi­lir: TÜ­Sİ­AD, MÜ­Sİ­AD, TUS­KON, TÜM­Sİ­AD; TOBB, İSO, İTO, ATO, DEN­SO; Bak­kal­lar Fe­de­ras­yo­nu, Alış­ve­riş Mer­kez­le­ri ve Pe­ra­ken­de­ci­le­ri Der­ne­ği; Tür­ki­ye Ban­ka­lar Bir­li­ği, Ba­ro­lar Bir­li­ği; İn­san Hak­la­rı Der­ne­ği, Genç Si­vil­ler Ha­re­ke­ti, MAZ­LUM­DER, İHH; KAL­DER; TÜRK-İŞ, DİSK; LA­Sİ­AD, BUİ­KAD; KA­Gİ­DER, ÇYDD, TED. Bu ku­ru­luş­la­rın hep­si­nin özün­de be­lir­li in­san grup­la­rı­nın hak­la­rı­nı ko­ru­mak söz­ko­nu­su; an­cak uy­gu­la­ma­da iç ve dış po­li­tik et­ken­ler ol­duk­ça bas­kın.Öte yan­dan Bi­lim ve Sa­nat Vak­fı, Sa­ban­cı Vak­fı, Ehl-i Beyt Vak­fı, TEV, LÖ­SEV, TE­MA vb. STK ola­rak ifa­de edi­le­bi­le­cek va­kıf ve der­nek­le­re bi­rer ör­nek. Mes­lek gru­bu ola­rak fa­ali­yet­te bu­lu­nan STK’lar ara­sın­da ise Tür­ki­ye Ge­mi İn­şa Sa­na­yi­ci­le­ri Bir­li­ği (GİS­BİR), Tür­ki­ye Ev Teks­ti­li Sa­na­yi­ci­le­ri ve İşa­dam­la­rı Der­ne­ği (TET­Sİ­AD), Ulus­la­ra­ra­sı Nak­li­ye­ci­ler Der­ne­ği (UND), Oto­mo­tiv Sa­na­yi Der­ne­ği (OSD), Tür­ki­ye Süt, Et, Gı­da Sa­na­yi­ci­le­ri ve Üre­ti­ci­le­ri Bir­li­ği (SET­BİR) ve MOB­SAD sı­ra­la­na­bi­lir. Bu ku­ru­luş­la­rın et­kin­lik­le­ri, de­ği­şik alan­lar­da­ki “güç”le­ri çer­çe­ve­sin­de şe­kil­len­mek­te­dir. Me­se­la yan sa­na­yi­siy­le bir­lik­te 200-250 bin ci­va­rın­da ça­lı­şa­nı ve bü­yük mik­tar­da yap­tı­ğı ver­gi öde­me­le­ri ile GİS­BİR, hü­kü­met ve çev­re­de­ki ku­ru­luş­lar ile olan iliş­ki­le­rin­de güç­lü bir rol ala­bil­mek­te­dir.Ge­nel sek­re­ter­li­ği­ni yap­tı­ğı MOB­SAD’ın gö­re­ce kü­çük ol­mak­la bir­lik­te Tür­ki­ye mo­bil­ya üre­ti­ci­le­ri­nin %80’inin bu der­ne­ğe dâ­hil ol­du­ğu­nu ifa­de eden Gör­güç, işe ilk baş­la­dı­ğın­da ma­aşı­nı ala­ma­ya­cak du­rum­da ol­du­ğu­na ama ya­pı­lan ça­lış­ma­lar so­nu­cun­da kı­sa sü­re­de der­gi ve ka­ta­log ba­sı­mın­dan fu­ar ka­tı­lım­la­rı­na ka­dar bir­çok işi ya­par hâ­le gel­dik­le­ri­ne dik­kat çek­ti.So­nuç ola­rak;• STK, dün­ya­da ve Tür­ki­ye’de ye­ni de­ğil­dir, ye­ni an­lam­lar yük­len­miş­tir.• Hiç­bir STK, ta­bia­tı ge­re­ği tam ba­ğım­sız ol(a)maz.• İle­ti­şim ve et­ki­le­şim her STK için vaz­ge­çil­mez­dir.• Her STK, özün­de bir lo­bi ör­gü­tü­dür.• Her STK, yö­ne­tim­den yö­ne­ti­şi­me ge­çe­mez.• Yö­ne­tim­den yö­ne­ti­şi­me ge­çiş, STK’la­rın et­kin­li­ği­ni ar­tı­rır.