Soğuk Savaşta Çin Dış Propaganda Söylemi: Yabancı Dil Yayınları ve Pekin Radyosu

Kü­re­sel Araş­tır­ma­lar Mer­ke­zi’nin dü­zen­le­di­ği “Çin Ko­nuş­ma­la­rı”nın ikin­ci ko­nu­ğu Mar­ma­ra Üni­ver­si­te­si Si­ya­set Bi­li­mi ve Ulus­la­ra­ra­sı İliş­ki­ler Bö­lü­mü öğ­re­tim üye­le­rin­den Dr. Çağ­daş Ün­gör’dü. Ün­gör, Bing­ham­ton Üni­ver­si­te­si Ta­rih Bö­lü­mü’nde ta­mam­la­dı­ğı “Re­ac­hing the Dis­tant Com­ra­de: Chi­ne­se Com­mu­nist Pro­pa­gan­da Ab­ro­ad 1949-1976” baş­lık­lı te­zi bağ­la­mın­da “So­ğuk Sa­vaş­ta Çin Dış Pro­pa­gan­da Söy­le­mi: Ya­ban­cı Dil Ya­yın­la­rı ve Pe­kin Rad­yo­su” baş­lık­lı bir su­num yap­tı.Ün­gör, Çin Dı­şiş­le­ri Ba­kan­lı­ğı Ar­şi­vi’nde­ki do­kü­man­la­rı ve pro­pa­gan­da teş­ki­la­tın­da ça­lış­mış ki­şi­le­rin ha­tı­rat­la­rı­nı te­mel alan ça­lış­ma­sın­da, kon­van­si­yo­nel So­ğuk Sa­vaş li­te­ra­tü­rü­ne fark­lı bir ba­kış açı­sı ge­tir­mek­te­dir. Ün­gör’e gö­re bu ye­ni kay­nak­lar Çin pro­pa­gan­da­sı­nın bir­çok fark­lı yö­nü­nü or­ta­ya çı­ka­rır­ken, dış po­li­ti­ka ile pro­pa­gan­da ara­sın­da­ki iliş­ki­yi fark­lı bir düz­lem­de ye­ni­den gün­de­me ge­tir­mek­te­dir. Ün­gör, kon­van­si­yo­nel So­ğuk Sa­vaş ta­ri­hi ça­lış­ma­la­rı­nın as­ke­rî ve dev­let­le­ra­ra­sı iliş­ki­le­re odak­lan­dı­ğı­nı; bu yö­nüy­le pro­pa­gan­da ve ik­na fa­ali­yet­le­ri­ni gör­mez­den gel­di­ği­ni ifa­de et­ti.Ün­gör, “pro­pa­gan­da” ke­li­me­si­nin (xu­anc­hu­an) Çin­ce­de nötr bir çağ­rı­şı­mı ol­du­ğu­nu be­lir­tir­ken, Çin Halk Cum­hu­ri­ye­ti’nin Ma­o Ze­dong dö­ne­min­de­ki (1949-1976) dış pro­pa­gan­da fa­ali­yet­le­ri­ni, Pe­kin Rad­yo­su ve Ya­ban­cı Dil Ya­yın­la­rı bağ­la­mın­da ele al­dı. Söz ko­nu­su ya­yın­la­rın, Çin’in So­ğuk Sa­vaş yıl­la­rın­da için­de bu­lun­du­ğu dip­lo­ma­tik izo­las­yo­nu kır­mak için kul­lan­dı­ğı “halk dip­lo­ma­si­si” ka­nal­la­rın­dan bi­ri ola­rak öne çık­tı­ğı­nı be­lir­ten Ün­gör, 1950’ler­den 1970’le­re ka­dar Çin’in de­ği­şik dil­ler­de yap­tı­ğı ya­yın­lar ara­cı­lı­ğıy­la ya­ban­cı halk­la­ra ulaş­mak ve on­la­rı ken­di ta­ra­fı­na çek­mek için gay­ret sarf et­ti­ği­ni vur­gu­la­dı.Ün­gör su­nu­mun­da Çin dış pro­pa­gan­da teş­ki­la­tın­da öne çı­kan pren­sip­ler­den de bah­set­miş­tir. Bu pren­sip­ler­den en önem­li­si shis­hi qi­us­hi (ka­nıt­la­ra da­ya­nan doğ­ru ha­ber­ci­lik) il­ke­si­dir ki, bu da Ma­o Ze­dong’un “ya­lan söy­ler­se­niz iz­le­yi­ci­yi kay­be­der­si­niz” söy­le­mi et­ra­fın­da şe­kil­len­miş­tir. An­cak, Bü­yük İle­ri Atı­lım ve Kül­tür Dev­ri­mi dö­ne­min­de bu pren­sip et­ki­si­ni kay­bet­miş, söz­ko­nu­su dö­nem­ler­de ol­duk­ça abar­tı­lı ve yan­lı bir pro­pa­gan­da söy­le­mi be­nim­sen­miş­tir. Bir baş­ka önem­li pren­sip de ne­iwai yo­ubi­e (ül­ke­nin içi ve dı­şı fark­lı­dır) idi. Bu pren­sip doğ­rul­tu­sun­da Pe­kin Rad­yo­su ve Ya­ban­cı Dil Ya­yın­la­rı, ge­rek içe­rik ge­rek­se for­mat iti­ba­riy­le iç pro­pa­gan­da teş­ki­la­tın­dan ay­rı­şı­yor­du. Çin’de­ki ya­ban­cı dil med­ya­sı, yurt­dı­şın­da­ki din­le­yi­ci/iz­le­yi­ci kit­le­le­ri­ne ula­şır­ken, bu kit­le­le­rin coğ­ra­fî, kül­tü­rel, si­ya­sî açı­dan Çin­li din­le­yi­ci/iz­le­yi­ci­ler­den fark­lı ol­du­ğu ko­nu­sun­da uya­rıl­mış­tır. An­cak iç ve dış pro­pa­gan­da­nın bir­bi­rin­den fark­lı ol­ma­sı ge­rek­ti­ği­ni vur­gu­la­yan bu pren­sip de, si­ya­sî kam­pan­ya­la­rın et­kin ol­du­ğu dö­nem­ler­de göz­den düş­müş­tür.Ün­gör’e gö­re, söz­ko­nu­su dö­nem­de Çin ya­ban­cı dil med­ya­sı, ül­ke­nin res­mî dış po­li­ti­ka­sı­nın bir iz­dü­şü­mü ola­rak, “Çin kar­şıt­lı­ğı”nın kol gez­di­ği ül­ke­ler­de al­ter­na­tif bir Çin al­gı­sı oluş­tur­ma­ya ça­lış­mış­tır. Ün­gör su­nu­mun­da bu ya­yın­la­rın içe­ri­ğin­den söz eder­ken, hem Çin’in ge­nel pro­pa­gan­da söy­le­mi­ne hem de bu ik­na ça­ba­sı­nın et­ki­le­ri­ne ve sı­nır­lı­lık­la­rı­na vur­gu yap­tı. Çin’in 60’lar­da hem Sov­yet­ler’e kar­şıt bir po­zis­yon al­ma­sı hem de Ba­tı Blo­ku ta­ra­fın­dan dış­lan­mış ol­ma­sı ne­de­niy­le pro­pa­gan­da fa­ali­yet­le­ri­nin Çin dış po­li­ti­ka­sın­da çok cid­di bir iş­lev gör­dü­ğü­nü söy­le­yen Ün­gör, baş­ta Pe­kin Rad­yo­su ol­mak üze­re pro­pa­gan­da med­ya­sı­nın Çin’in üçün­cü dün­ya ül­ke­le­riy­le ya­kın­laş­ma­sı ko­nu­sun­da önem­li bir iş­lev gör­dü­ğü­nü be­lirt­ti. Bu dö­nem­de Çin’in dış pro­pa­gan­da ya­yın­la­rın­da kul­lan­dı­ğı dil­le­rin sa­yı­sı art­mış ve pro­pa­gan­da teş­ki­la­tın­da ör­güt­sel bir ge­niş­le­me söz ko­nu­su ol­muş­tur.